កំពង់ធំៈ រមណីយដ្ឋានសំបូរព្រៃគុកគឺជាអតីតរាជធានីបុរាណដែលមានឈ្មោះថា ឦសានបុរៈ និងជាមជ្ឈមណ្ឌលនៃព្រាហ្មញ្ញសាសនាសម្រាប់ឧទ្ទិសថ្វាយដល់ព្រះសិវៈឬព្រះឥសូរនិយម ដែលកសាងឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទឥសានវរ្ម័នទី១ នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី៧ក្នុងគ.ស៦១៦ ដល់៦៣៥។
ប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកសាងសង់មានលក្ខណៈជាប្រាសាទទោល និងសង់ជាក្រុមក្នុងកំពែងតែមួយដែលធ្វើឡើងអំពីឥដ្ឋ លើកលែងតែសមាសធាតុតុបតែងលំអខ្លះៗ ដូចជាមេទ្វារ ផ្តែរទ្វារសរសរពេជ្រ... និងអាស្រមមហាឥសី ដែលធ្វើអំពីថ្មភក់ និងមានចម្លាក់លើកំបោរបាយអចំណែករចនាប័ទ្មសំណង់មានភាពល្អឥតខ្ចោះ ជាក្បាច់ផ្កាឈូក ឬត្របកឈូក ដែលក្បាច់នេះមានអត្ថន័យសំខាន់ណាស់ក្នុងជំនឿខ្មែរគឺ «តំណាងឲ្យភាពស្អាតស្អំ និងបរិសុទ្ធ»។
ក្នុងបរិវេណនៃទីក្រុងនេះ មានកំពែងព័ទ្ធជុំវិញដោយដីពីរជាន់ដោយជ្រុងខាងលិចមានប្រវែង ប្រមាណ២គីទ្បូម៉ែត្រ និងមានរៀបចំប្រព័ន្ធផ្លូវទឹកយ៉ាងសំបូរបែប។ចំពោះការរស់នៅរបស់ ប្រជាជនរស់វិញមានចំនួនរាប់ម៉ឺនគ្រួសារ ចំណែកចំកណ្ដាលក្រុងមានការរៀបចំអាសនៈយ៉ាងធំ សម្រាប់ព្រះរាជាធ្វើសវនការផងដែរ។
រមណីយដ្ឋានសំបូរព្រៃគុក ចែកចេញជាក្រុមប្រាសាទ៤ធំៗរួមមាន៖ទី១ ក្រុមប្រាសាទខាងជើង ហៅថាប្រាសាទសំបូរនៅកណ្តាលនិងពទ្ធ័ជុំវិញដោយប្រាសាទតូចៗ ហើយប្លែកៗគ្នា។ ទី២ ប្រាសាទកណ្តាល ហៅថាប្រាសាទតោប្រាង្គប្រាសាទកណ្តាលមានទ្វារចូលពីទិសខាងជើង ឯទ្វារបើកពីទិសមួយទៀតជាទ្វារបញ្ឆោត។ទី៣ ប្រាសាទខាងត្បូង ហៅថា ប្រាសាទយាយព័ន្ធ ដែលស្ថិតនៅចំកណ្តាលហ៊ុំព័ទ្ធដោយប្រាសាទជាច្រើនមានកំពែងពីរជាន់ដែលកំពែងខាងក្នុងមាន គោបុរៈចូលទាំងបួនទិស ដែលក្រុមប្រាសាទទាំងនេះជាអតីតរាជធានីនិងទី៤ ប្រាសាទក្រោលមាស ដែលមានទីតាំងនៅខាងជើងប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក មានប្រាសាទតូចៗធ្វើអំពីឥដ្ឋ និងខាងលិចមានប្រាសាទមួយធ្វើអំពីថ្មបាយក្រៀម។
សំណង់បុរាណដ៏មានតម្លៃនេះ មានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជានិងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល ព្រោះប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ជាដែលជាសំណង់ស្ថាបត្យកម្មតែមួយគត់ដែលនៅសេសសល់ និងជាគំរូស្ថាបត្យកម្ម និងចម្លាក់នៅក្នុងសតវត្សរ៍ទី៧ជាពិសេសប្រាសាទ សំបូរព្រៃគុកនេះ មានសិលាចារឹកចំនួន៧ ដែលបានរៀបរាប់អំពីព្រះបាទឦសានវរ្ម័នទី១ ដូចជាការសរសើរ កិត្តិសព្ទល្បីល្បាញ ព្រះភក្រ្តស្រស់ផូរផង់របស់ព្រះមហាក្សត្រជាដើម។
ទាក់ទងនឹងឈ្មោះ «ព្រៃគុក»នេះអ្នកជំនាញផ្នែកអារ្យធម៌ខ្មែរ លោក រត្ន័ សណ្ដាប់ បានពន្យល់ថា ទីតាំងប្រាសាទសំបូរព្រៃគុកនាសម័យបុរាណគឺជារាជធានីខ្មែរបុរាណនគរភ្នំ។ ពាក្យ «គុក» សំដៅ «ប្រាសាទ ឬទីងងឹត» បានន័យថា ជាទីកន្លែងគោរពបូជាដ៏ស្ងប់ស្ងាត់ដើម្បីអប់រំចិត្ដ ព្រោះថាប្រាសាទជាទីកន្លែងសក្ការៈបូជារបស់ព្រះរាជា គឺមិនមែនជាទីកន្លែង សម្រាប់ព្រះអង្គគង់នៅឡើយ ចំណែកបច្ចុប្បន្នពាក្យ«គុក» ក៏មានន័យអប់រំចិត្ដដែរ គឺមិនមែនជាទីសម្រាប់សប្បាយនោះទេ។
គួរបញ្ជាក់ថា រមណីយដ្ឋានសំបូរព្រៃគុកជារមណីយដ្ឋានវប្បធម៌ និងប្រវត្តិសាស្ត្រ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅក្នុងភូមិសំបូរឃុំសំបូរ ស្រុកប្រាសាទសំបូរ ខេត្តកំពង់ធំ ដែលមានចម្ងាយ ២៥ គីឡូម៉ែត្រពីទីរួមខេត្ត។រមណីយដ្ឋានប្រាសាទសំបូរព្រៃគុក ត្រូវបានចុះក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌ ពិភពលោក នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកនៅទីក្រុងក្រាកូវ ប្រទេសប៉ូឡូញ កាលពីយប់ថ្ងៃទី៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៧៕
